HETEROJEN KARIŞIMLAR

Çok fazlı karışımlara heterojen karışım denir. Yani özellikleri her yerinde aynı olmayan karışımlardır. Heterojen karışımlardan alınan farklı örneklerde maddelerin karışma oranları aynı olamaz.

 Her örneği çıplak gözle inceleyerek homojen ya da heterojen olduğuna karar vermek mümkün değildir. Kum-su gibi karışımlar çıplak gözle bile incelendiğinde heterojen olduğu anlaşılır. Ancak süt gibi bazı karışımların ise heterojen olmasına karar verebilmek için büyüteç, mikroskop kullanılabildiği gibi Tyndall ışığı etkisi ile de ayırım sağlanabilir.

  Karışımları oluşturan maddelerden biri diğeri içinde dağılıyorsa dağılan maddeye dağılan faz, diğer maddeye ise dağıtan faz denir.

Heterojen karışımlar, dağıtan ve dağılan fazın fiziksel haline göre;

- Süspansiyon

-Emülsiyon

-Aerosol

-Koloit

olarak sınıflandırılır.

A. Süspansiyon 

  Dağıtan fazı sıvı, dağılan fazı katı olan heterojen karışımlardır. Kumlu su, çamurlu su, tebeşir tozu–su, ayran, Türk kahvesi, meyva sularının bir çoğu, sabahları içtiğimiz çorbalar süspansiyona örnek verilebilir.

[tabgroup]

[tab title="ÖrnekSoru"]

Süspansiyonlar ile ilgili;

I. Katı ve sıvıdan oluşmuşlardır.

II. Bileşenler kendi özelliklerini korurlar.

III. Homojen karışımlardır. yargılarından hangileri doğrudur?

A) Yalnız I         B) Yalnız II      C) Yalnız III     D) I ve II         E) I, II ve III

[/tab] [tab title="Çözüm"]

Süspansiyon, katı-sıvı heterojen karışımdır. Karışımlarda bileşenler kendi özelliklerini korurlar. Yanıt D

 [/tab] [/tabgroup]

B. Emülsiyon 

   Sıvı-sıvı heterojen karışımdır. Emülsiyonda hem dağıtan fazı hem de dağılan fazı sıvıdır. Zeytinyağı-su, benzin-su, mayonez, su–karbontetraklorür karışımı birer emülsiyon örneğidir.

[tabgroup]

[tab title="ÖrnekSoru"]

[/tab] [tab title="Çözüm"]

Zeytinyağı-su karışımı bir emülsiyondur. Tuzlu su bir çözeltidir. Naftalin-su karışımı ise süspansiyondur. Yanıt E

 [/tab] [/tabgroup]

C. Aerosol 

  Dağıtan fazı gaz, dağılan fazı katı ya da sıvı olan heterojen karışımlardır. Bulut, sis, sprey sıvı aerosollere örnek verilirken, volkanik kirlilik, duman, tozlu hava katı aerosollere örnek verilebilir.

[tabgroup]

[tab title="ÖrnekSoru"]

[/tab] [tab title="Çözüm"]

Süspansiyonda dağıtıcı faz sıvı, dağılan faz katıdır. Çözeltilerde dağıtıcı faz sıvı, dağılan faz katı olabilir. Aerosolde dağıtıcı faz gaz, dağılan faz sıvı veya katı olabilir. Yanıt D

 [/tab] [/tabgroup]

[tabgroup]

[tab title="ÖrnekSoru"]

Sis ve duman ile ilgili olarak;

I. İkisi de heterojen karışımdır.

II. Duman bir katının bir gaz içinde dağılmasıyla oluşmuştur.

III. İkisi de aerosoldür. yargılarından hangileri doğrudur?

A) Yalnız II    B) I ve II       C) I ve III        D) II ve III           E) I, II ve III

[/tab] [tab title="Çözüm"]

Sis ve duman aerosoldür. İkisi de heterojen karışımdır. Dumanda dağıtan faz gaz, dağılan faz ise katıdır. Yanıt E

 [/tab] [/tabgroup]

D. Koloitler 

  Katı bir maddenin sıvı içerisinde çıplak gözle görülemeyecek kadar küçük tanecikler halinde heterojen olarak dağılması ile koloitler oluşur. Katı-sıvı koloit sistemlere sol denir.

  Koloitler, sıvı içerisinde dağılan taneciklerin büyüklüğü açısından çözeltiler ile süspansiyonlar arasında yer alır. Bu yüzden koloit karışımlara normal olarak bakıldığında iki fazlı olduğu anlaşılamamaktadır.

     Krema, çalkalanmış yumurta, boyalar, jöle, sabun köpüğü birer koloit örneğidir. En çok bilinen koloitler dağıtıcı ortamı su olanlardır. Sabun köpüğü hem hidrofil hem de hidrofob kısım içermesinden dolayı koloit için iyi bir örnek teşkil eder.

[tabgroup]

[tab title="ÖrnekSoru"]

Koloit karışımlar ile ilgili olarak;

I. Dağılan madde ışık demetiyle görülebilir.

II. Heterojendirler.

III. Katı-katı karışımlardır.

yargılarından hangileri doğrudur?

A) Yalnız I      B) Yalnız II    C) I ve II        D) II ve III         E) I, II ve III

[/tab] [tab title="Çözüm"]

Koloit karışımlarda dağılan madde ışık demetiyle görülebilir. Koloit karışımlar heterojen karışımlardır. Katı–sıvı karışımlardır. Yanıt C

 [/tab] [/tabgroup]

[tabgroup]

[tab title="ÖrnekSoru"]

Koloit karışımlar ile ilgili;

I. Bir maddenin sıvı içerisinde asılı kalmasıyla oluşan heterojen karışımdır.

II. Dağılan madde gözle görülebilir.

III. Işık demeti saçılmaya uğramaz. yargılarından hangileri doğrudur?

A) Yalnız I      B) I ve II       C) I ve III      D) II ve III      E) I, II ve III

[/tab] [tab title="Çözüm"]

Katı bir maddenin sıvı içerisinde asılı kalmasıyla oluşan homojen görünümlü heterojen karışımlara koloit denir. Dağılan madde gözle görülemez. Işık demeti saçılmaya uğrar. Yanıt A

 [/tab] [/tabgroup]

[tabgroup]

[tab title="ÖrnekSoru"]

Aşağıdaki karışım türlerinden hangisi koloidal karışımdır?

A) Deodorant     B) Deniz suyu    C) Jöle       D) Sirke       E) Musluk suyu

[/tab] [tab title="Çözüm"]

Jöle koloidal bir karışımdır. Yanıt C

 [/tab] [/tabgroup]

Homojenizasyon

   Heterojen karışımı oluşturan dağılan ve dağıtan fazların homojene yakın bir şekilde dağılmasının sağlanmasına homojenizasyon denir. Homojenizasyon özellikle gıda ve boya sanayinde önemlidir. Örneğin, süt içindeki yağlar homojenizasyon sonucunda daha uygun içimlik süt elde edilebilir.

      Emülsiyon ve süspansiyonlar sürekli faz oluşturan (uzun sürede ayrışan) veya sürekli olmayan (kısa sürede oluşan) faz durumlarına göre ikiye ayrılırlar. Su-yağ emülsiyonu sürekli olmayan faz durumu oluştururken kan serumu uzun sürede ayrıştığından sürekli faz oluşturur. Emülsiyon oluşturan sıvılar kendi haline bırakıldığında kısa sürede kendisini oluşturan bileşenlere ayrılırlar. Bu duruma faz ayrılması denir.

   Heterojen karışımlarda faz ayrılmasını engellemek ve uzun süre homojene yakın bir durumda kalmasını sağlamak için fiziksel ve kimyasal önlemler kullanılır. Fiziksel önlemleri dağılan fazın tanecik boyutlarını küçültme (öğütme, toz haline getirme gibi) şeklinde belirtebiliriz.

  Kimyasal olarak karışımın sürekli faz durumunu sağlamak için emülgatör adı verilen katkı maddeleri kullanılır. Emülgatörler hidrofil ve hidrofob kısımlara sahip olup bir ucu ile dağılan taneciklere, diğer ucuyla dağıtan taneciklere tutunarak, karışımın dağılan ve dağıtan fazlarının birbirinden ayrılmasını engeller. Böylece karışım topaksız, homojene yakın ve kararlı bir yapıya dönüşür.

  Eskiden beri yağ asitleri, lesitin, bal mumu, yumurta sarısı emülgatör olarak kullanılmıştır. Emülgatörler; margarin, mayonez, kremalı soslar, işlenmiş paketli gıdalar, şekerlemeler gibi birçok gıda üretiminde, ilaç ve boya sanayilerinde faz ayrımını önlemek için kullanılırlar.

[tabgroup]

[tab title="ÖrnekSoru"]

Homojenizasyon işlemine tabi tutulmuş bir süspansiyon ile ilgili;

I. Emülgatör içerir.

II. Sürekli faz oluşturmuştur.

III. Çözelti olarak sınıflandırılır. yargılarından hangileri doğrudur?

A) Yalnız I      B) I ve II        C) I ve III       D) II ve III      E) I, II ve III

[/tab] [tab title="Çözüm"]

Homojenizasyon işlemi emülgatörler yardımı ile yapılır. Burada karışımın sürekli faz durumu sağlanır. Süspansiyonlar çözelti olarak sınıflandırılamaz. Yanıt B

 [/tab] [/tabgroup]

Adi Karışımlar

 Karışımı oluşturan bileşenler arasında belli bir kural olmayan ve düzenliliği sürekli olmayan karışımlardır. En iyi örneklerden biri topraktır. Kum-un, su-un-demir tozu gibi karışımlar adi karışımlardır. Tanecik büyüklükleri oldukça fazladır. Bu karışımlar gözle rahatlıkla bakılarak ayrılabilirler. Örneğin kum ile çakıl karışımından çakıl taneleri rahatlıkla ayrılabilir.

• Twitter
• Facebook
• Google
• Tumblr
• Pinterest